|
|
 |
 |
 |
Koleje II wojny światowej doprowadziły do rozrzucenia obywateli polskich po wielu krajach Europy i Bliskiego Wschodu. Rząd polski na uchodźstwie za najważniejsze swoje zadanie uważał organizację wysiłku zbrojnego Polski. Dążył w ten sposób do zapewnienia jej godnego miejsca wśród uczestników koalicji antyhitlerowskiej. Cel ten został osiągnięty. Polacy walczyli począwszy od 39 do 45 roku i na wielu kontynentach.
Pierwszy bój polskich żołnierzy, poza granicami kraju, odbył się w Norwegii. Od kwietnia do maja 1940 roku wody koło Narwiku patrolowały polskie niszczyciele: Błyskawica, Grom (który zatonął 5 maja), Burza. W walkach o Narwik wsławiła się Polska Samodzielna Brygada Strzelców Podhalańskich dowodzona przez gen. Zygmunta Szyszko-Bohusza, ale w związku z sytuacją na froncie francuskim siły polskie musiały opuścić Norwegię 8 czerwca.
W roku 1940 we Francji utworzono polski dywizjon lotnictwa myśliwskiego. Polacy walczyli także w Lotaryngii, w rejonie Paryża, w Szampanii (10 Brygada Kawalerii Pancernej). Polscy marynarze brali udział w ewakuacji wojsk z portu w Dunkierce (14 czerwca 1940).
Od 30 sierpnia 1940 r. polskie dywizjony myśliwskie 302 i 303 oraz 300, 301 bombowe walczyły w obronie Anglii przed atakami lotnictwa niemieckiego. Dywizjon 303 zestrzelił więcej maszyn wroga niż jakakolwiek jednostka brytyjska. 15 sierpnia 1940, w kulminacyjnym momencie bitwy o Anglie, lotnicy polscy strącili 26 maszyn niemieckich tracąc przy tym tylko dwie. Najwięcej strąceń w bitwie z polskich pilotów uzyskał czech sierż. J. Frantisek. W walkach poległo 32 polskich pilotów.
Od sierpnia do grudnia 1941 w obronie przed Włochami i Niemcami twierdzy tobruckiej w Libii brała udział polska Samodzielna Brygada Strzelców Karpackich (SBSK) pod dowództwem generała S. Kopańskiego. Warunki były straszne. Brakowało wody, panowały upały. Wszechobecne były insekty. Wymagało to od żołnierzy polskich wyjątkowej odporności. SBSK w sile 288 oficerów i 4777 żołnierzy, broniła twierdzy wraz z oddziałami australijskimi i brytyjskim. SBSK nazwana została "szczurami Tobruku".
Po odblokowaniu twierdzy walczyła z siłami włosko-niemieckimi w rejonie El-Ghazala.
W inwazji na Włochy wziął II Korpus Polski dowodzony przez gen. Władysława Andersa. II Korpus Polski liczył 48 tys. żołnierzy i składał się z 3 Dywizji Strzelców Karpackich, dowodzonej przez generała brygady B. Ducha, 5. Kresowej Dywizji Piechoty, dowodzonej przez generała brygady N. Sulika, 2. Brygady Pancernej, dowodzonej przez generała brygady B. Rakowskiego, grupy artylerii (10 pułków artylerii) dowodzonej przez generała brygady R. Odzierzyńskiego. Polacy stoczyli bitwę o wzgórze Monte Cassino, którego broniły niemiecka 1 Dywizja Spadochronowa oraz pułki wysokogórskie. Pierwsze natarcie II Korpusu (11-12 maja), zostało odparte przez Niemców, przyniosło duże straty, umożliwiło jednak Brytyjczykom na przełamanie niemieckiej obrony.
17 maja II Korpus wznowił natarcie, które zakończyło się zdobyciem łańcucha wzgórz i nawiązaniem styczności poprzez patrole z angielską 78. Dywizją Piechoty. 18 maja w godzinach rannych patrol 12 Pułku Ułanów Podolskich, dowodzony przez podporucznika K. Gurbiela, dotarł do opuszczonego nocą przez Niemców klasztoru. Następnie polacy wyzwalali włoskie miasta takie jak Bolonia i Ankona.
Dnia 6 czerwca 1944 roku utworzony został drugi front w Europie. We Francji wylądowały polskie wojska. Polacy brali udział w bitwie pod Falaise (55 tys. żołnierzy polskich). Biorąca w niej udział polska 1. Dywizja Pancerna generała Stanisława Maczka zadała dotkliwe straty próbującym wydostać się z okrążenia Niemcom. Następnie 1 Dywizja Pancerna wyzwalał Belgię i Holandię. Swój szlak bojowy zakończyła w porcie Wilhelmshaven (6 V 1945 r.).
We wrześniu 1944 roku rozpoczęła się największa operacja powietrzno-desantowa. W operacji Market-Garden brała udział polska 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa pod dowództwem gen. Stanisława Sosabowskiego. Mimo zaciętych walk w rejonie miasta Arnhem polski cel operacji nie został osiągnięty. Polacy utracili w tej operacji ok. 24% żołnierzy.
W 1943 roku z inicjatywy komunistów polskich, w Sielcach nad Oką, utworzono I Dywizję Piechoty im. Tadeusza Kościuszki, której dowódcą był gen. Zygmunt Berling. Pierwszy chrzest bojowy odbył się pod Lenino. W marcu 1944r I Dywizja przerodziła się w Armię Polską. 20 lipca 1944 Armia Polska wraz z Armią Czerwoną sforsowała Bug. I Armia WP brała udział w szturmie na Berlin. W Berlinie załopotały polskie sztandary.
Jednym z głównych zadań rządu emigracyjnego był udział w wonie po stronie Anglii i Francji, który miał doprowadzić do wyzwolenia kraju. Politycy polscy liczyli na to, że tylko czynny sojusz pozwoli im wziąć udział w konferencji pokojowej ustalającej nowe granice państwa polskiego. Dlatego przegrana w wojnie obronnej 1939 nie zakończyła udziału wojsk polskich w II wojnie światowej. Na terenie Francji przystąpiono do organizowania polskich formacji wojskowych. Pierwszą jednostką była Samodzielna Brygada Strzelców Podhalańskich (gen. Zygmunt Szyszko-Bohusz), którą przygotowano z myślą o wspomożeniu Finlandii walczącej z ZSRR. Wzięła udział w obronie Norwegii (Narwik), następnie walczyła we Francji (1940). W wojnie francusko-niemieckiej uczestniczyła 1. Dywizja Grenadierów (gen. Bronisław Duch) broniąca linii Maginota w rejonie Saary. 2.Dywizja Strzelców Pieszych (gen. Bronisław Prugar-Ketling po stoczeniu boju pod Maiche wycofała się do Szwajcarii, gdzie została internowana.
Nie w pełni sformowana 10. Brygadę Kawalerii Pancernej (gen. Stanisław Maczek) wysłano do walki we Francji północnej. W kampanii francuskiej wzięło udział 85 tys. Żołnierzy polskich. Resztki wojsk polskich zostały ewakuowane do Wielkiej Brytanii i stworzono z nich 1. Korpus Polski (gen. Marian Kukiel) osłaniający wschodnie wybrzeża Szkocji. Lotnicy polscy tworzyli w ramach RAF-u polskie dywizjony myśliwskie 302 i 303 zestrzeliwszy 203 samoloty niemieckie. Polska marynarka wojenna walczyła z Kriegsmarine i brała udział w konwojach na wszystkich morzach świata. Utworzona w Syrii Samodzielna Brygada Strzelców Karpackich (gen. Stanisław Kopański) wzięła udział w walkach na terenie Afryki Północnej w obronie Tobruku (1941).
Wojna niemiecko-radziecka miała wpływ na zmianę polityki rządu emigracyjnego w stosunkach z ZSRR. Umożliwiło to sformowanie w 1941r. Armii Polskiej w ZSRR (gen. Władysław Anders). Trudności polityczne i organizacyjne spowodowały jej ewakuację do Iranu, a następnie do Iraku (1942). Połączenie z Brygadą Karpacką umożliwiło utworzenie Armii Polskiej na Wschodzie (1942), a następnie przeorganizowanie jej w 2. Korpus Polskich Sił Zbrojnych (1942). Żołnierze Korpusu wzięli udział w kampanii włoskiej i odznaczyli się w walkach pod Monte Cassino (1944), Ankoną (1944) i Bolonią (1945).
W ostatniej fazie wojny na zachodzie Europy wzięła udział 1. Dywizja Pancerna (gen. Maczek uczestnicząc w inwazji w Normandii (1945), a następnie w bitwie pod Falaise (1944), wyzwalaniu Belgii i Holandii (1945). Szlak bojowy zakończyła zdobyciem niemieckiej bazy morskiej Wilhelmshafen (1945). W wielkiej operacji powietrznodesantowej sprzymierzonych pod Arnhem uczestniczyła Polska Brygada Spadochronowa (gen. Stanisław Sosabowski).
Wojna na morzach
Najdłużej utrzymywanym frontem II wojny światowej był niewątpliwie front morski. Przed wojną dla Wielkiej Brytanii morski transport żywności, surowców itp. Pokrywał 50% zapotrzebowania. Podczas wojny dla Niemców pierwszoplanowym zadaniem było odcięcie Wielkiej Brytanii od dostaw produktów. Na podstawie sojuszu zawartego między Polską a Anglią już w pierwszych tygodniach wojny Polska przetransportowała swoje okręty wojenne, pasażerskie i transportowe do Anglii. Polska Marynarka Wojenna, czyli niszczyciele "Grom", "Błyskawica" i "Burza", okręty podwodne "Orzeł" i "Wilk" oraz inne jednostki, została podporządkowana Royal Navy.
Część polskich statków pasażerskich oddano do dyspozycji między atlantyckiego komitety żeglugowego, natomiast pozostałe statki pasażerskie i wszystkie transportowe wykonywały zadania zlecone przez brytyjskie Ministerstwo Transportu Wojennego. W czasie wojny admiralicja brytyjska wydzierżawiła do użytkowania pod polska banderą między innymi: niszczyciele "Garland", "Piorun", :Krakowiak", "Kujawiak", "Ślązak", "Orkan" oraz okręty podwodne "Sokół", "Jastrząb" i "Dzik". Polskie okręty wypełniały zadania wynikające z bieżących potrzeb: przeprowadziły 1162 operacje morskie i patrole bojowe, ochraniały 787 konwojów do Ameryki i Murmańska, wzięły udział w 665 starciach i bitwach morskich, walczyły z niemieckimi okrętami podwodnymi na Oceanie Atlantyckim i Morzu Śródziemnym, uczestniczyły w inwazjii na Sycylie i Francję. W sumie zniszczyły 6 niemieckich okrętów nawodnych, 2 podwodne i 41 statków transportowych, a uszkodziły 21 okrętów. Polska Marynarka Wojenna była jedną z najaktywniejszych spośród mniejszych marynarek państw koalicji antyhitlerowskiej.
Narwik
Po raz pierwszy po klęsce wrześniowej polskie regularne oddziały lądowe starły się z Niemcami pod Narwikiem, w północnej części Norwegii. Przez Narwik, niezamarzający port położony blisko granicy ze Szwecją, wywożono bardzo dobrej jakości rudę żelaza, co sprawiło, że myśl o opanowaniu portu podjęli jednocześnie Niemcy i alianci. Wielka Brytania aby zabezpieczyć dojście do portu 8 kwietnia 1940 roku zaczęła zaminowywać wybrzeża Norwegii. Dzień później Niemcy zaatakowali Norwegię z morza i powietrza. Niemcy opanowali Narwik 9 kwietnia (oddany bez walki). Na wodach w pobliżu portu stoczono dwie bitwy morskie. Pierwsza miała miejsce 10, a druga 13 kwietnia. W wyniku tych bitw zatopiono 10 niszczycieli i 7 transportowców niemieckich. W tych bitwach wzięły udział polskie niszczyciele "Błyskawica", "Burza" i "Grom".
W ten sposób oddziały niemieckie na lądzie zostały pozbawione osłony morskiej, prawie całej artylerii oraz dużej liczby innego sprzętu. Alianci przerzucili swe wojska i 14 kwietnia rozpoczęli walkę. Polska Brygada Strzelców Podhalańskich (Samodzielna Brygada Strzelców Podhalańskich) pod dowództwem generała Zygmunta Szyszko-Bogusza wylądowała w Norwegii 8 maja, a 11 maja włączyła się do walk. Generalny szturm na Narwik siły alianckie rozpoczęły 27 maja, po przygotowaniu ogniowym artylerii okrętowej i pod osłoną lotnictwa RAF. Po wycofaniu się Niemców z miasta 28 maja walki toczyły się między fiordami a granicą szwedzką. Ponieważ w tym czasie Niemcy odnosili duże sukcesy we Francji, nadszedł rozkaz ewakuacji korpusu ekspedycyjnego. Celem dowództwa stało się więc nie rozbicie zgrupowania niemieckiego, ale spokojna ewakuacja własnych oddziałów. Od 3 do 8 czerwca Polacy osłaniali odwrót wojsk alianckich. W walkach o Narwik poległo lub zginęło 125 żołnierzy z Brygady Strzelców Podhalańskich. W czerwcu 1940 roku Brygada walczyła jeszcze w Wielkiej Brytanii, gdzie niestety została rozbita. Z jej resztek utworzono w Szkocji latem 1940 roku batalion strzelców.
Bitwa o Anglię
8 sierpnia 1940 roku Niemcy rozpoczęli wielką operację lotniczą na Wyspy brytyjskie i brytyjską komunikację morską w celu uzyskania panowania w powietrzu i przecięcia szlaków komunikacyjnych Brytyjczyków przed planowaną na połowę miesiąca inwazji armii niemieckich na Wielką Brytanię. Trzem niemieckim flotom powietrznym, które liczyły ponad 2100 samolotów myśliwskich i bombowych, Anglicy mogli początkowo przeciwstawić tylko 1100, czyli prawie o połowę mniej. Ciężkie i zacięte walki trwały do końca 1940 roku. Ponieważ cel walki powietrznej nie został osiągnięty, dowództwo niemieckie podjęło decyzję o zrezygnowaniu z ataku wojsk lądowych.
Mimo nie powodzenia ataku powietrznego niemal do końca wojny kontynuowano jednak naloty bombowe na brytyjskie miasta, lotniska i zakłady przemysłowe, aby między innymi zmniejszyć produkcję i osłabić siły Anglii w dalszych walkach. Dużym wzmocnieniem sił dla lotnictwa brytyjskiego okazały się polskie 4 dywizjony: 2 dywizjony myśliwskie (302 od 15 sierpnia i 303 od 31 sierpnia) i 2 dywizjony bombowe (300 i 301 od 14 września) oraz 50 Polaków w brytyjskich eskadrach myśliwskich. Polskie dywizjony myśliwskie broniły wschodnich wybrzeży środkowej i północnej Wielkiej Brytanii (dywizjon 302) oraz dojść do Londynu od południa i wschodu (dywizjon 303, czasami także 302). Polacy zestrzelili na pewno 203 samoloty niemieckie i było to 12% wszystkich zniszczonych samolotów w czasie bitwy, a 33 polskich pilotów myśliwskich zginęło. Jest to doskonały wynik, ponieważ stosunek strat przeciwnika do własnych w dywizjonach polskich wyniósł 9:1 (Polacy zestrzelili 9 razy więcej samolotów niż stracili), a w całym RAF-ie 3:1 (zestrzelili 3 razy więcej maszyn niż stracili). Pomoc naszych dywizjonów w bitwie o Anglię okazała się bardzo pomocna.
Tobruk
Pustynna twierdza Tobruk została zbudowana w latach trzydziestych XX wieku przez Włochów w północno-wschodniej Libii, 150 kilometrów na zachód od granicy z Egiptem. Fortyfikacje stałe tworzyły wokół portu piędździesięciokilometrowe półkole o promieniu 10-15 kilometrów, oparte obu skrzydłami o morze. W latach 1940-1942 Tobruk znajdował się w rejonie walk oddziałów włosko-niemieckich i alianckich: państwa "osi" starały się przejąć kontrolę nad kanałem Sueskim i droga morską na Ocean Indyjski, alianci zaś chcieli utrzymać tę drogę zaopatrzeniową. Twierdza kilkakrotnie przechodziła z rąk niemiecko-włoskich do brytyjskich; przez wiele miesięcy prowadzoną stamtąd długotrwałą obronę na tyłach frontu. Po raz pierwszy Tobruk został zdobyty przez aliantów (wojska Australijczyków) w styczniu 1941 roku. W kwietniu twierdza znalazła się na zapleczu frontu, okrążona i szturmowana przez wojska niemiecko-włoskie. Przesunięcia frontu nie zmieniały sytuacji okrążonych. W sierpniu 1941 roku załoga twierdzy została zluzowana przez Brytyjczyków i Polaków z Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich, dowodzonej przez generała Stanisława Kopańskiego. Polacy (wraz z przydzielonymi batalionami czechosłowackimi i australijskimi) z sukcesami bronili dwudziestokilometrowego odcinka zachodnich umocnień aż do nadejścia sił sprzymierzonych w grudniu 1941 roku, a następnie uczestniczyli w walkach poza twierdzą. W marcu 1942 roku zostali wycofani na odpoczynek do Egiptu i na reorganizację do Palestyny. W czasie kolejnej kampanii w czerwcu tego roku południowoafrykański dowódca poddał Tobruk po pierwszym szturmie. Wojska brytyjskie ponownie odbiły ją w listopadzie. W walkach o Tobruk straty Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich wyniosły ponad 25%. Bojowego ducha polskich żołnierzy podniosła wizytacja wojsk przez generała Władysława Sikorskiego...
Lenino
Decyzja o stworzeniu polskiej armii całkowicie podległej Moskwie wiązała się ściśle ze stalinowskimi planami urządzenia powojennej Polski, a działania tego wojska w znacznym stopniu podporządkowane były propagandzie. 1. Dywizja Piechoty im. Tadeusza Kościuszki złożyła przysięgę w rocznicę bitwy pod Grunwaldem. Wyruszyła na front w rocznicę napaści Niemiec na Polskę i mimo słabego przygotowania weszła do walki 10 października 1943 roku, na kilkanaście dni przed spotkaniem Wielkiej Trójki w Teheranie. Zadaniem dywizji, nacierającej na głównym kierunku uderzenia frontu, przy współdziałaniu z sąsiednimi oddziałami radzieckimi, było sforsowanie rzeki Mierei w rejonie wsi Lenino (na wschód od Orszy), przełamanie obrony wroga i wyjście nad Dniepr. Dywizja walczyła w bardzo ciężkich warunkach, gdyż Niemcy przygotowali tu system obrony rozbudowany na 40 kilometrów za linią frontu. Na odcinku, który zdobyła 1. Dywizja Piechoty, walkę utrudniała zabagniona, trudno dostępna dolina rzeki Mierei oraz pagórkowaty, pocięty jarami teren po zachodniej stronie doliny. Przedni skraj obrony niemieckiej (trzy rowy strzeleckie) znajdował się w odległości 150-200 metrów na zachód od brzegu rzeki. Druga linia okopów ciągnęła się 300-400 metrów dalej. Znajdujące się w pasie natarcia wsie zostały umocnione i przygotowane do obrony okrężnej. Walka toczyła się 12 i 13 października 1943 roku. Pierwszego dnia Polscy żołnierze zdobyli wieś Połzuchy i podeszli dalej, ale Niemcy zatrzymali natarcie. Drugiego dnia, gdy Niemcy rzucili do walki nowe siły "nie uzyskano większego sukcesu terenowego". Po południu Stalin zdecydował o zluzowaniu zdziesiątkowanej jednostki polskiej. 18 października bitwa w rejonie Lenino została przerwana. Działania na tym odcinku frontu wznowiono dopiero w czerwcu 1944 roku, w ramach operacji białoruskiej. 1. Dywizja Piechoty wróciła do walki w lipcu 1944 roku. Swój szlak bojowy zakończyła w Berlinie.
Monte Cassino
Po zajęciu Sycylii ( w sierpniu) i południowych Włoch (w październiku 1943 roku)wojska alianckie uderzyły na północ. Kluczowy rejon taktyczny, panujący nad liniami komunikacyjnymi Neapol-Rzym (drogą nr 6 i linią kolejową), stanowił masyw górski w rejonie Monte Casino. Był on również najważniejszą częścią silnego niemieckiego systemu umocnień (linii Gustawa i Hitlera), rozbudowanego w 1943 roku w poprzek Półwyspu Apenińskiego. Tak zwana bitwa o Rzym (właściwie o Monte Casino) trwała od 12 stycznia do 4 czerwca 1944 roku. Po stronie aliantów walczyły: 5. armia amerykańska (z francuskim korpusem ekspedycyjnym) i 8. armia brytyjska (z oddziałami nowozelandzkimi i hinduskimi oraz 2. Korpusem Polskim).
Natarcia aliantów, pierwsze 12 stycznia, drugie 15-18 lutego i trzecie 15-23 maja zakończyły się niepowodzeniem. Dopiero w czwartym natarciu, w którym wziął udział 2. Korpus Polski pod dowództwem generała Władysława Andersa, a w jego składzie 3. Dywizja Strzelców Karpackich generała Bronisława Ducha i 5. Kresowa Dywizja Piechoty generała Nikodema Sulika. 18 maja opanowano wzgórze z klasztorem Monte Casino, 25 maja - wzgórze Monte Casino i cały północny odcinek tzw. Linii Hitlera. W tym samym czasie sprzymierzeni przełamali linię Gustawa, co uniemożliwiło rozpoczęcie natarcia, w wyniku którego 4 czerwca alianci zajęli Rzym. Straty 2. Korpusu Polskiego w walce o Monte Casino wyniosły 9,1 & stanu osobowego (860 zabitych i około 3 tysiące rannych). Korpus kontynuował walki, atakując wzdłuż wybrzeża Adriatyku. Szlak bojowy zakończył zdobyciem Bolonii (21 kwietnia 1945 roku). Kolejny raz oddziały polskie okazały się bardzo przydatne...
|
|
|
 |
|
|
|
|
